Esra Ertan
Nisan 2022’de Notos Kitap tarafından yayımlanan ‘Yeryüzü Kitabı’, Fulya Kılınçarslan’ın ‘Sedir Ağacı ve Kuzgun’ isimli romanından sonraki birinci hikaye kitabı. On bir hikayenin yer aldığı ‘Yeryüzü Kitabı’, ismiyle işaret ettiği üzere bir kosmos tasviri/anlatısı. Fulya Kılınçarslan, avukat olmakla birlikte Ankara Üniversitesi’nde Rus Lisanı ve Edebiyatı kısmında eğitim alıyor. Bu eğitimin müellifin lisana ve lisanın anlatı içindeki/üzerindeki imkanlarıyla ilgili niyetlerini, çabasını temsil eden bir yanı olmalı. Kitabın son hikayesi “Kurtlar Ülkesi”, müellifin eğitimini aldığı Rusçanın ve Rus edebiyatının etki ettiği coğrafyanın temsiliyet kazandığı bir anlatı.
Her hikayenin kendi içinde bir bütünlüğü olduğunu söylemek mümkün görünse de müellifin metinler ortasındaki temasla yalnızca bütünlüklü birer anlatı çatısı kurmayı tasarladığını söylemek bana kalırsa sıkıntı. Bu tavrın, okurun anlatıyla baş başa kaldığı o biricik ânın sürdürülebilirliği ya da okuma hazzı konusunda ikircikli bir pozisyonu var. Fulya Kılınçarslan’ın müellif olarak lisan konusunu önemsediği hikayelerin atmosferi, problemleri, kahramanları ve yer tercihleriyle ön plana çıkıyor. Lisanın imkânlarını metnin içinde deneysel bir halla deneyim ediyor. Deneysel diyorum yani deniyor, lisanla neler yapabileceğini denerken bunu metnin kendisini de zenginleştiren bir süreç haline dönüştürüyor. Bu gayreti hikayelerin inşasında belirleyici bir durum. Öte yandan hikaye lisanının, bugün birçok yaratıcı alanda söylenegelen tabirle masalsı bir melodisi olduğunu duyumsuyor okur. Bu haliyle hikayelerin duyumsatıcı bir lisanı olduğunu da söyleyeyim.
Yeryüzü Kitabı, Fulya Kılınçarslan, 216 syf., Notos Kitap, 2022. Doğu’nun masal geleneği, halk masalları, paganist anlatılar ‘Yeryüzü Kitabı’ndaki hikayelerle dirsek teması içinde ve Kılınçarslan’ın yarattığı cihan bildiğimiz vakit ve yer kavramının gerçekliğiyle oynar üzere. ‘Yeryüzü Kitabı’ndaki hikayeler yer sözlüğünü de açıp bahsi geçen bu yerlerin nerede olduğunu ya da dünyada bir yerde nitekim olup olmadıklarını bulma, bilme dileği yaratıyor. Fakat bilme isteği, mitolojik öğelerin tarihî anlatılarla kesiştiği noktada kıymetini yitiriveriyor. Bu dilsel gayret, hikayelerin tamamına hâkim olan gizem hissini da devamlılık içinde besliyor. Bu noktada şunu sormam gerek: Kitapta yer alan on bir hikayenin de bu ağır gizem hissini koruma etmesinin okur açısından karşılığı ne olabilir? Elbette yazımın gayesi okurun yazıyla ilgisine müdahale etmek ya da müellifin lisan uğraşını göz gerisi eden bir yorum ortaya çıkarmak değil. Yazı lisanıyla birlikte hikaye karakterlerinin de kendi varoluşları/gerçekleri üzerine birbirleriyle geliştirdikleri diyalogların bu gizemi çoğaltan inşası metni yoruyor olabilir mi? Hiç kuşkusuz metinler bir kere okunmak için yazılmıyor. Anlaşılmak için, hatırlanmak için, edebi okuma hazzının tekrarlanması için ve diğer sebeplerle tekraren okunuyorlar. ‘Yeryüzü Kitabı’ da temel olarak bizi biz yapan her şeyle ortamızda gitgide derinleşen sonların, bariyerlerin, pürüzlerin metalik ve boğuk sesini işittiğimiz bir anlatı. Kitabın art kapağında da tabir edildiği üzere bastıkları toprağa, konuştukları lisana, yaptıkları işe, yaşadıkları vakte yabancı olanların/kalanların ve bununla ömrünün mümkün yollarını bulma, buna hazır olma uğraşının anlatısı. Lakin bu eforun hikayelerdeki gizemli telaffuzun, çok şahıslı, çok lisanlı biçim inşasının harcında bir modül kaybolduğu hissini taşıyorum. Birtakım metinlerin biz okurlardan çalışkanlık bekliyor olma ihtimalini göz gerisi etmiyorum. Lakin yazıda derinlik yaratma eforunun vakit zaman lisanı ağırlaştırdığı, önünü tıkadığı durumlar da kelam konusu olabilir.
Fulya Kılınçarslan’ın cihanında hudutları, ülkeleri aşkın biçimde tarihî ve politik referanslar da belirleyici. Bu referansların en ağır olduğu hikaye “Kurtlar Ülkesi”. Kitabın son hikayesi olmakla birlikte bir çeşit novella. İki kısımdan oluşuyor ve bu kısımlar de kendi içlerinde kısımlara ayrılıyor. Şov çağının bir resmi olmakla birlikte bağlantıların, geçmişin ve bugünün buharlaşan şeffaf bağlarını öykü ediyor. Bunu yaparken içsel bir dünyanın işareti olan beyaz kurt hikayeye ismini verdiği üzere, okurun okuma pratiğine de rehberlik ediyor. “Kurtlar Ülkesi” fark ediyoruz ki kitabın birinci hikayesi olan “İki Dünya Arasında” ile dolantılı biçimde bağlanıyor ve birinci hikaye bu irtibatla güçlü bir mana kazanıyor. Bu haliyle hikayelerin matematiği bir çember oluşturuyor güya.
‘Yeryüzü Kitabı’nı okurken Alman direktör Nicolette Krebitz’in “Wild” (2016) isimli sinemasını anımsadım. Birinci ve son hikayenin birbiriyle tamamlanması ve her iki hikayenin kahramanı olan Renda’nın dönüşümü bana “Wild”daki bayan oluşu, hayvan oluşu/oluş sürecini hatırlattı. Yaratıcı sanatın gücünü bu türlü güçlü hissettiren bu sinemanın ‘Yeryüzü Kitabı’nın okurunun gözünden kaçmamasını diliyorum.