Avrupa’daki sıcak hava dalgaları 1000’den fazla can alırken Türkiye için de çarşamba gününden sonrası için ihtarlar gelmeye başladı. Pekala bu sıcak havalarla nasıl baş edilir? Ne yapmak gerekir? İşte uzmanların tavsiyeleri…
İngiltere Meteoroloji Kurumu Met Office, beklenen rekor kıran sıcak havalarda hayatların risk altında olabileceği konusunda uyarıyor.
İngiltere son günlerde Delhi ve Sahra Çölü’nden daha sıcak olabilir, uzmanlar hava sıcaklığının ülkenin yaz ortalamasının iki katına çıkabileceğini ve 41C’ye ulaşabileceğini iddia ederken o sıcak günler başladı bile.
Fransa, İspanya, Portekiz ve İngiltere’de görülen yüksek sıcaklıkların Türkiye’yi de hafta ortasından itibaren etkilemesi bekleniyor. Pekala sıcak havalarda neden vefatlar gerçekleşir? Bu tip havalarda ne yapmak gerekir?
Sıcak havalara pek çok kişi çay içmenin, baharatlı yiyecekler tüketmenin âlâ geldiğini söylese de bu teklifler ne kadar gerçek?
Uzmanlar tek tek tüm tavsiyeleri ele aldı:
ÇAY İÇMEK, HARARETİ ALIR MI?
Serinlemeye yardımcı olması için soğuk bir içecek daha cazip gelse de çay ve kahve üzere sıcak içecekler daha tesirli olabilir.
2012 yılında Ottawa Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından yapılan bir araştırma, sıcak içecekler içmenin beden ısısı üzerindeki tesirini inceledi ve sonuçlar, sıcak bir içeceğin serinletebileceğini gösterdi
Çalışmanın müelliflerinden biri olan Dr Ollie Jay yaptığı açıklamada, “Sıcak bir içecek içerseniz, bedeninizde daha az ölçüde ısı depolanmasını sağlarsınız. Sıcak bir içecek içtiğinizde daha fazla terlemeye başlarsınız. Ter buharlaşabiliyorsa, sizi soğutur” dedi.
Terlemek, genel olarak rahatsız edici olsa da bedeni serin tutmaya yardımcı olur. Ter, cildin yüzeyinden buharlaştıkça suyu sıvıdan buhara dönüştürerek fazla ısıyı uzaklaştırır. Lakin nemli şartlarda bu soğutma tesiri daha azdır, bu nedenle sıcak içecekler içmek her vakit serinletmeye yardımcı olmaz.
PERDELERİ VE PENCERELERİ KAPATIN
Avustralyalı Dr Ellie Mackin Roberts, sıcak yaz aylarında serinlemek için kullandığı sistemleri Twitter’da paylaştı.
Roberts, sıcak havalardan daha az etkilenilmesi için insanlara konutlarını olabildiğince gölgede tutmalarını söylüyor ve bunun için de perdeleri bütün gün kapalı tutmalarını öneriyor.
Ayrıca Dr Roberts, ayaklar ve başa odaklanılması gerektiğini belirterek, “Ayaklarınızı soğuk suya batırın, dayanabildiğiniz kadar soğuk. Ve bol su için” diyor.
Roberts, tüm pencereleri açmamanın içerideki serin havayı tutabileceğini belirterek, pencerelerin kapalı olmasının daha düzgün olabileceğini söylüyor.
BAHARATLI YEMEKLER YİYİN
Sıcak günlerde serinlemenin vazgeçilmezi dondurma yemek olsa da bunun yerine baharatlı yiyecekler tüketilmesi uzmanlar tarafından daha çok tavsiye ediliyor.
Baharatlı yiyecekler yenildiğinde hissedilen yanma hissi, acı biberde bulunan bir kimyasal olan ‘kapsaisin’den kaynaklanır. Bunu ekseriyetle bedenin geri kalanında misal bir ısınma hissi izler ve bu da terlemeyi sağlar.
Scientific American’da yazan Yale Profesörü Barry Green bu bahiste şu açıklamayı yapıyor: “Baharatlı yiyecekler, deride olağanda ısıya reaksiyon veren reseptörleri uyarır.”
Sıcak içeceklerde olduğu üzere bu terleme de sıcaklığı düzenlemeye yardımcı olan en kıymetli sistemlerden biri.
SOĞUK ÇORBALAR ÖNE ÇIKTI
İspanyol sıhhat yetkililerinin insanların serinlemesine yardımcı olmak için yayınladığı bir tavsiyede, ülkenin ulusal yemeklerinden biri olan gazpacho öne çıktı.
Gazpacho, harmanlanmış çiğ sebzelerden yapılan soğuk bir çorba. Serinletici ve serinletici olduğu için de İspanya’da yaygın bir yaz yemeğidir. İspanya’nın güney bölgesindeki Endülüs’ün sıhhat yöneticilerinden Jesús Aguirre, sıcak çarpmasını önlemek için gazpacho’nun her şeye sahip olduğunu söyledi.
Çorbanın ana materyalleri domates, salatalık ve biber.
Türkiye’de de soğuk çorba tipleri yaz mevsiminde en çok tercih edilen yemekler ortasında.
ŞARJ AYGITLARINI FİŞTE BIRAKMAYIN
Televizyon ve bilgisayar üzere büyük ve güçlü elektronik aygıtların çok fazla ısı ürettiğini bilsek de daha küçük aygıtların fişini çekmek pek akla gelmiyor. Lambalar, su ısıtıcıları, ütüler ve hatta şarj aygıtları ağır bir halde kullanıldıklarında çok fazla ısı üretebilir.
2020’de ZDNet’ten araştırmacılar, hem kullanımda hem de kullanım dışında ne kadar sıcak olduğunu incelemek için bir termal kamera kullanarak kablosuz bir şarj aygıtını test ettiler.
Kablosuz şarj aygıtına bir iPhone 11 Pro Max yerleştirildiğinde, aygıtın 32°C’ye, etraftaki havanın ise 20°C’ye ulaştığını buldular.
Araştırmacılar ulaştıkları sonuçlardan sonra şu tekliflerde bulunuyorlar: “Şarjın daha soğuk olmasını istiyorsanız kılıfları çıkarın, telefonu direkt güneş ışığı altında şarj etmeyin ve battaniyeler yahut hava deliklerini kapatabilecek rastgele bir şey üzerinde şarj etmeyin.”
BU HAVALARDA KALİTELİ BİR UYKU MÜMKÜN MÜ?
Sıcak hava dalgası sırasında uyumak, bilhassa klima da yoksa pek mümkün olmayabilir. Brighton Üniversitesi’nde ‘aşırı ortamlar’ uzmanı olan Julie Gooderick, bu tip havalarda uyumadan evvel ortamı ayarlamanın kıymetli olduğunu söylüyor.
Gooderick, uyumak için ülkü oda sıcaklığının 18-21C civarında olduğunu söylüyor ve yatak odasının çok ısınmasını önlemek için vantilatör kullanmayı, geceleri pencereleri açmayı ve gün boyunca perdeleri kapalı tutmayı tavsiye ediyor. Ayrıyeten gün içinde şekerleme yapmaktan kaçınmanın ve bedeni mümkün olduğunca soğutmanın da tesirli olacağını belirtiyor.
Soğutma pedleri, soğuk bir duş, hatta pijamaları dondurucuya koymanın bile tesirli olabileceğini söylüyor.
EVCİL HAYVANINIZ İÇİN NE YAPABİLİRSİNİZ?
Aşırı sıcaklardan herkes etkileniyor, buna evcil hayvanlarınız da dahil. İngiltere Etraf, Besin ve Köy İşleri Bakanlığı (Defra), evcil hayvan sahiplerine onları sabah yahut akşam hava daha serin olduğunda gezdirmelerini ve kâfi gölge ve suya sahip olduklarından emin olmalarını tavsiye ediyor.
Bununla birlikte evcil hayvanların asla park halindeki otomobillerde yalnız bırakılmaması gerektiğini de söylüyor ve sıcak çarpmasının belirtilerine dikkat edilmesini söylüyor. Köpeklerde ve kedilerde nefes nefese kalmak, ishal ve huzursuzluk güneş çarpması belirtileri olabilir.
EGZERSİZ YAPILMALI MI?
Günün en sıcak saatlerinde çok fizikî aktivitelerden kaçınma konusunda uzmanlar hemfikir. Daha serin saatlerin, bilhassa akşam saatlerinin bunun için daha uygun olduğuna dikkat çekilirken beden için de kâfi ölçüde su alınmasının değerli olduğunu vurguluyorlar.
Yüzmek, bu havalar için uygun bir aktivite olsa da soğuk su şokundan kaçınılması gerektiğini de belirtiyorlar. Zira ne kadar formda olursa olsun bedenin şoka girmesine neden olabilir.
SICAK HAVA NASIL ÖLÜMCÜL OLUR?
Isı dalgaları her yaz Birleşik Krallık’ta 2.000 kadar insanın vefatına neden oluyor. Sıcak hava, dehidrasyona neden olabilir. Tıpkı vakitte kan basıncını düşürür ve kanın bedende dolaşmasını zorlaştırır. Bu, kan pıhtılarının ve felçleri ortaya çıkarabilir.
Aşırı ısınma, kalp ve teneffüs meseleleri olanlar için semptomları daha da kötüleştirebilir ve ölümcül olabilir.
Çalışmalar ayrıyeten, trafik kazaları üzere kazaların ve yaralanmaların, sıcak periyotlarda dünya çapında daha yüksek olduğunu da ortaya çıkardı. Uzmanlar bunun nedeninin, ısının düşünmeyi engelleyebileceği ve kusurları daha muhtemel hale getirebileceğine inanıyor.