Rekabet Kurulu Lideri Birol Küle, zincir market soruşturmasının akabinde tedarikçilere kesilen cezaya ait değerlendirmede bulundu.
Bu soruşturmanın marketlere 2,7 milyar liralık ceza kesilen birinci soruşturmadan benzeri ve ayrışan tarafları olduğunu belirten Küle, iki belgenin en değerli ortak tarafının, başta besin ve hijyen eserleri olmak üzere süratli tüketim eserlerine yönelik inceleme, şikayet, araştırma ve müşahedelerin eseri niteliği taşıması olduğunu söyledi.
Küle, “Yapılan yerinde inceleme ve tahliller bizleri maalesef hem alt pazar olan organize perakende ve özellikle büyük ulusal süpermarket zincirlerin hem de üst pazarda değerli markaları denetim eden ekonomik ünitelerin dahil olduğu birbirine paralel kartel yapılanmalarına götürdü” diye konuştu.
ZİNCİR MARKETLER İKİNCİ KERE CEZALANDIRILAMADI
Küle, birinci evrakta 5 büyük ulusal zincir marketin hem kendi ortalarında koordine ettikleri hem de üst pazardaki bir tedarikçinin uyuma dahil olduğu iki taraflı bir kartel yapılanmasının kelam konusu olduğunu anımsatarak, “İkinci belgemizde bu yapıyı genişleterek tamamlayan 13 başka ‘topla-dağıt karteli’ dediğimiz tipte kartel yapılanması daha olduğunu gördük” tabirini kullandı.
Hukukun en temel genel prensiplerinden olan “aynı aksiyonun iki sefer cezalandırılmaması” prensibi gereği birinci belgede toplam ciroları üzerinden ceza uygulanan alt pazardaki zincirlerin, topla-dağıt kartel yapılanmasının aktörleri olmalarına karşın bu belgede tekrar ceza almadıklarına işaret eden Küle, şöyle devam etti:
“Yüksek hisseye sahip tedarikçiler ile tekrar yüksek hisseye sahip perakende şirketlerinin mevcut ticari alakalarını kullanarak refah dağılımını nasıl bozdukları, yapay fiyat artışları ile moral da dahil toplumsal adaleti nasıl tahrip ettikleri, ağırlaşmanın olduğu piyasalarda rekabet ihlallerinin kolaylaştığı, kritik devirlerde bilhassa alt pazardaki darboğazın tüketiciler üzerindeki baskısını artırdığı görüldü”
‘ORGANİZE PAZARDAKİ AĞIRLAŞMA GİDERİLMELİ’
Küle, açıklamalarını sürdürdü, “Hükümetin her türlü teşvik ve iktisadi takviyelerine karşın kâr feragati ve sürdürülebilir yatırım yerine çok kârlılık odaklı çalıştıkları, Fransa örneğindeki üzere aşikâr devirlerde fiyatları dondurabilecekken bu çeşit dayanışma ruhundan uzak kaldıkları, kısa, orta ve uzun vadede tüketicinin daima dezavantajlı olduğu ortaya çıktı.
Tüm bu müşahedeler organize pazardaki bu ağırlaşmanın kesinlikle giderilmesi gerektiğine işaret etmektedir”
TOPLA-DAĞIT KARTELİ
Başkan Küle, “hub and spoke” olarak söz edilen “topla-dağıt karteli” kavramına ait de bu kartellerin olağandan en kıymetli farkının, aktörlerin dikey ticari ilgilerden faydalanarak koordine olmaları ve bu formda rekabetçi düzeyin üstündeki fiyatlarda anlaşıp bunu sürdürebilmesi olduğunu anlattı.
Kartellerin uzun müddet stabil kalabilmesi için rakiplerin birbirini çok maliyetlere katlanmadan izleyebilmeleri ve fiyat kırarak satışlarını artırmak isteyen yani karteli bozan üyelerine yaptırım uygulayabilmesi gerektiğini belirten Küle, “Bunu en az maliyetle yapabilmelerinin bir yolu da rutin ticari bağlantıları ve bağlantıları bulunan bir ‘hub’ı kullanmaktır” dedi.
5 ZİNCİR MARKETİN PAZAR HİSSESİ YÜZDE 85
Küle, zincir marketlerden birinci 5’inin toplam yaklaşık yüzde 85 pazar hissesine sahip olduğuna dikkati çekerek, “Her ne kadar ölçek ve kapsam ekonomileri bir dereceye kadar aktiflik yaratıcı olsa da çok ağırlaşma ve marketlerin büyüme spiralinin gıda-tüketim eserleri zincirine olan olumsuz yansımaları muhakkak bir noktadan sonra ağır basmaktadır” dedi.
Yapılan bilimsel çalışmalarda, piyasadaki her yüzde 1 ağırlaşmanın yüzde 0,2 fiyat artışına sebep olduğu bulgusu olduğuna işaret eden Küle, şöyle konuştu:
“Bu zincirler mağaza sayılarının binlerle söz edilmesi ve ülkemizin tamamına yayılmalarının yanında alımlarını ve kararlarını çok büyük ölçeğe dayalı olarak merkezi yapıyorlar. Bu da üst pazarlar ne kadar rekabetçi olursa olsun alt pazara gelindiğinde çok önemli bir alıcı ve pazarlık gücü demek” (AA)