15 Ağustos 2021 tarihinde Kabil’in denetim altına alınmasıyla Afganistan’da tekrar hakim duruma gelen İslam Buyrukluğu idaresi faaliyetlerine devam ediyor.
Bu kapsamda ülkede bilhassa ticaret, iktisat, yönetim ve şeffaflık alanında adımlar atılmaya çalışılıyor. Yayınlanan raporlar, ülkede yolsuzluk ve rüşvetin büyük oranda bitirildiğini gösteriyor.
David Mansfield ve AlcisGeo’nun XCEPT Research için yaptığı araştırmada, ülkedeki son durum iktisat, ticaret ve yolsuzluk bakımından ele alındı.
Araştırma sonucu oluşturulan rapor, ülkede yolsuzluğun ve bilhassa yollarda ABD takviyeli eski idare tarafından kurulan denetim noktalarının ortadan kaldırıldığını gösteriyor.
İslam Emirliği idaresi öncesinde, ABD dayanaklı hükümet yollara denetim noktaları kurup ticari araçlardan rüşvet alıyordu. Rapora nazaran, geçmiş idarede, hudut kapıları haricinde yollarda bulunan denetim noktalarının sayısı en az 92’ydi. İslam Buyrukluğu idaresinde ise vergilendirme sadece hudut kapılarında yapılıyor, yollardaki denetim noktalarının sayısı 13 ve bu noktalarda araçlardan rastgele bir fiyat alınmıyor.
Raporda yer verilen haritada, üst kısımda, geçmiş devirde yollarda araçların durdurulduğu ve rüşvet geliri elde edildiği noktalar gösteriliyor.
Altta ise yeni devirdeki durum gösteriliyor. Buna nazaran yollarda sadece birkaç noktada araçlar durdurularak resmi tahsilat yapılıyor. Bunun dışında araçların durdurulduğu ve rüşvet alındığı noktalar yok.
Rapora nazaran kaçakçılık yapılan rotalar da büsbütün kapatılarak, ticaretin resmi kanallardan yapılması sağlandı.
Rapor, geçmiş periyoda nazaran ihracat ve ithalattan alınan vergilerin de azaldığını gösteriyor. Geçmiş idare ithalattaki resmi vergilerden 1 milyar 500 milyon dolardan fazla gelir elde etmişti. Ayrıyeten yollarda kurulan denetim noktalarından da 631 milyon dolar yarar sağlanmıştı. İslam Buyrukluğu idaresinde ise resmi vergiler 973 milyon dolar olurken, yollarda araçlar durdurularak yasa dışı bir vergi ise alınmadı.
İhracatta geçmiş idare 67.7 milyon dolar vergi, 12.8 milyon dolar ek bedel, 19.5 milyon dolar yasa dışı vergi alıyordu. Taliban devrinde ihracattan 90 milyon dolar vergi, 117.6 milyon dolar ek bedel elde etti.
Aynı vakitte gümrüklerdeki trafik düzenlemeleri ve öteki düzenlemeler de İslam Buyrukluğu periyodundaki gelişmelere katkı sağladı.
Afganistan-İran hududundaki İslam Kale Hudut Geçişi’nin uydu manzaraları. Üstte eski periyottaki, altta ise yeni devirdeki tertip görülebiliyor. Yeni periyotta geçişlerin sisteme bağlandığı dikkat çekiyor.
Yine İslam Buyrukluğu devrinde Orta Asya ülkeleri ve İran ile ticarette büyük ölçüde düşüş yaşanırken, Pakistan ile ticarette ise küçük bir artış gözlemlendi. Hudut kapılarından elde edilen yıllık gelirler:
– Pakistan ile yaklaşık 420 milyon dolardan 430 milyon dolara çıktı.
– İran ile yaklaşık 520 milyon dolardan 330 milyon dolara düştü.
– Özbekistan ile yaklaşık 390 milyon dolardan 250 milyon dolara düştü.
– Türkmenistan ile yaklaşık 310 milyon dolardan 60 milyon dolara düştü.
Raporda, ülkede artık idari durumlarda bulunmanın, rüşvetin engellenmesi sebebiyle eskisi üzere büyük ekonomik çıkarlar sağlamadığının da altı çizildi.