‘Dışarıdan Güzeliz Ancak İçimizdeki Kasvetler Büyük’, Gül Abus Semerci’nin birinci şiir kitabı. Öncesinde hikaye kitaplarıyla, senaryolarıyla tanıyoruz Semerci’yi. Elbette hikaye ve senaryo yazarlığının kazandırdığı müşahede yeteneği ve bunun sonucunda edinilen, karakterlerin gündelik hayattaki davranışlarının his dünyalarıyla ve kişilik özellikleriyle çelişki içinde olmaması gerekliliğinin çok uygun bilinmesi, şiirlerdeki şahısların sonuna kadar ‘gerçek’ olmasını sağlıyor. Bireylerin yerine bayanların mı demeliyim yoksa? Zira şiirlerin ana öznesi, içindeki ezalar büyük olan fakat dışardan bakınca ‘iyi’ymiş üzere duran, o denli davranmak zorunda kalan bayanlar. Erkekler yok mu pekala şiirlerinde? Var elbette. Tıpkı hayattaki kadar ve hayattaki fonksiyonlarıyla varlar. Erkin temsilcisi olduklarına inandırıldıkları için kendilerini güçlü ve hakim sanan silik karakterler olarak yani.
Anlatımcı bir şiiri var Gül Abus Semerci’nin; lakin bu tespiti yapmanın bir manası yok, zira bir şiirin anlatımcı olup olmaması değil, anlatıyorsa ne anlattığı, çağrıştırıyorsa ne çağrıştırdığıdır kıymetli olan. Şiiri direkt doğruya dizelerle yazmıyor, evvel bir atmosfer kuruyor ve dizeleri o atmosferin içine yerleştiriyor. Dizeler birbirine eklemlendikçe imaj değişebiliyor, bir sonraki kareye kayıyor gözlerimiz. Şiir lisanı akıcı ve tam da kendimizi lisanın ritmine kaptırmışken, ortaya birtakım ‘pürtüklü şeyler’ giriyor. Lisanımızın dolanmaya başladığı anda öteki manzaraya geçiyoruz. Hayat bu türlü akışkan ve kaygan değildir, diyor güya bize; bir durun bakalım, sırada tökezleme anları var.
Dışarıdan Uygunuz de İçimizdeki SıkıntılarBüyük, Gül Abus Semerci, 48 syf.,
Natama Yayıncılık, 2023.
Daha kitabın birinci sayfasında ‘Şiir Yazan Bir Konut Bayanının Ahlakı’yla karşılaşıyoruz. Bu, sıradan bir müsabaka değil. Orhan Veli’nin “Gemliğe doğru denizi göreceksin/Sakın şaşırma” dizelerinde olduğu üzere, şaşırtan bir müsabaka. Virajı dönünce, apansız, şiir yazan bir konut bayanı çıkıyor karşımıza. Onun ahlâkı da çıkıyor demiyorum, gereksiz olur, zira ahlâkı ona dahil. Pazar günleri şiir yazan bir bayan bu. Kocasıyla, biri kız oburu oğlan iki çocuğuyla yaptığı Pazar kahvaltılarını sevmiyor. Aslında kim sever ki, sever üzere yapanlardan öteki? (Elbette Türk tipi baskıcı/boğucu aile yapısı dahilinde söylüyorum bunu. Ruh özgürse ve kahvaltı tercihse, neden sevilmesin?)
Sonra bir kafeye gidip bayanların kıyısında oturur. Kızla oğlan kurstayken yazılacaktır şiir. Öteki bayanların kıyısı, kocasını aldatmaktan korkan bayanların oturması gereken yerdir aslında. Pekala, kocasını aldatma üzere bir dileği var mıdır bayanın? Ne fark eder ki? Tahminen yoktur, büyük ihtimalle yoktur lakin ne olur ne olmaz, bayan tekrar de önlemini almalıdır, içinde olur olmaz bir dilek belirmesin diye. Zira bir konut bayanının ahlâkı bunu gerektirir. Şiir yazarken hayal kurar mı, kurar. Aslında şiir, düşünsel bir sıçrama, sıradan bir boşluğu metaforlarla doldurma hareketi değil midir bir bakıma? Derken kocası gelir aklına. Bunları bilse ne der kocası? “Ne ayaksın kız sen” der, “Yatırır s.ker.” Bu son dize çok mu avam olmuş? Yoo… Evli bir adamın, karısıyla ortasındaki cinsel münasebetin hem düşünsel hem eylemsel birebir transferi bu.
FAKİRLER DENİZDE ÇIRPINA ÇIRPINA YÜZER
Peki Nagihan şiirlerin neresinde? Bir gündelikçi olarak, tam merkezinde. Nagihan ter kokar. Nagihan pistir. Nasıl olmasın ki, gündelikçi Nagihan’ın işi pisliği temizlemektir aslında. Elleri ekmeği bir kezde koparan bir bayandır Nagihan. Onu konuta gündelikçi olarak alan bayan, bir kezde koparmaz ekmeği, nazikçe mi koparır artık, yoksa bıçakla ince dilimler halinde mi keser, orasını bilemeyiz. Kestirim edebiliriz fakat. “Nagihan’ın koca kıçının yanında benimki ufacık yusyuvarlak” der şiir öznesi bayan. Bu dizeden yola çıkarak bayanların kalçaları sınıfsaldır, diyebilir miyiz? Alışılmış ki diyebiliriz. Haftada en az üç kez spor salonuna giden bir bayanla Allah’ın günü gündeliğe giden bir kadınınki nasıl birebir olabilir? Onu bir yana bırakın, yüzmek bile sınıfsaldır: İstikrarlı ve ahenkli hür tarz bir yüzüşüm/ var. Dikkat ettiniz mi; yoksullar denizde/ çırpına çırpına yüzer…
‘Tedirgin Dalış’ isimli şiirde, “Yazları denizde,/ kışları meskenin bahçesinde boğmayı/ düşünüyorum kendimi…” diyen bir bayanla karşılaşıyoruz. Bu dizelerdeki kendini boğma niyeti; boğma mevsimi olarak kurgulanan yaz/ kış ve boğma yeri olarak kurgulanan deniz/ konutun bahçesi ikilemlerinin üzerinde durmak gerektiğine inanıyorum. Yazın, yani güneşli, sıcak ve aydınlık mevsimde yer tüm genişliği, enginliğiyle deniz olurken; kışın, yani kapalı, kasvetli, soğuk mevsimde, dar bir alana, meskenin bahçesine dönüşüyor, sıkışıyor hatta sığlaşıyor. Lakin, hem deniz hem de bahçe, her ikisi de tabiatın birer modülü. Yaz ve kış mevsimleri de aslında tabiatın döngüselliğini imliyor. Bayan boğarsa şayet kendini, tabiatta boğuyor. Konutta, odada, mahzende değil.
Biliyoruz ki, bayan, yalnızca antik Yunan’dan itibaren değil, çok daha eski devirlerden beri doğayı simgeler. Bayan tabiatın ta kendisidir. Pekala kendini boğma fikri için ne diyebiliriz? (Düşünce diyorum zira şiirde boğma hareketi gerçekleşmiyor, yalnızca düşünülüyor.) Öldürme yetisi, erkeğin, kendini var edebilmek için tarihi süreç içinde elde ettiği bir yetidir. Doğurma, tabiatın en büyük yetisidir ve bayana aittir. Tıpkı güçte olmasa bile, en azından ona yakın sayılabilecek bir yeti edinemezse, erkek daima eksik ve geri planda kalmış bir homo sapiens olarak kalacaktır. O yüzden, uğraşa didine öldürme yetisini elde eder; güç istikrarını sağlamak için. Şiirde, şiirin öznesi olan bayan, bir diğerini değil, kendini öldürmeyi düşünüyor. Bunu düşünebilmesinde bir sakınca yok, zira özkıyımı felsefi manada bir öldürme, bir “katl” aksiyonundan çok, kendi varoluşunu sonlandırma olarak görebiliriz. Özkıyım, kişinin kendi hakkındaki tasarrufudur bir manada. O yüzden, kendini öldürme aksiyonunu, erkeğin elinden ‘öldürme’ yetisini almak olarak göremeyiz. Ki bayan, onu da başaramayacaktır esasen. Kendini boğmayı tabiatta, (yani kendi varoluşu içinde, kendine ilişkin olanda, kendinde simgeleşen yerde) yapmayı düşünmüştür ve tam da bu yüzden başarısız olmuştur. Tabiat (kendi benliği) buna müsaade vermemiş, tekrar doğayı simgeleyen öbür canlıları, kuşları göndermiştir. “Ve şayet anladıysanız şayet, meskenin bahçesinde/ kendimi boğmanın mümkün olmadığını da/ fark etmişsinizdir./ Bir küme kuş el ele vermiş, güya bok varmış/ üzere cik cik ötüyorlar…” Doğa/ doğum arketipi bu sefer kuş sesiyle lisana gelmiştir. buna karşın kendini öldürebilmek, lakin on binlerce yıldır süregelen bu arketipin aksine dönmesiyle mümkün olabilir ki, bu da mümkün değildir.
BİR BAYAN EN ÇOK 72 YAŞINDA ÜZÜLÜR
Çünkü artık yaşlanmıştır ve yaşlılık dönüp geriye bakabilmektir. Gül Abus Semerci’nin dizesiyle söylersek, “İsimlerini hatırlamadığı adamların yüzlerini düşünür” artık bayan. Hatta, “çöpü dışarıya çıkardığında Atalay’a söyleyemediği kimi şeyler”i de (kendisi o denli söylemiyor ancak bence bunun için de en uygun yaş 72 olabilir) düşünür. “Ah Atalay!/ ah gözümün feri!/ ah aptal!” diyerek, hem sevgiyle hem kırgınlıkla içinden geçirir ona söylememek istediği, tahminen kaç sefer lisanının ucuna gelip de söyleyemediği şeyleri. Bu söylemek isteyip de söyleyememe halinin çöpü dışarı çıkardığında meydana gelmesi değerli. Çöp, konutun kiridir. Çöp (geçmişteki acı gerçekler) konuttan uzaklaştırılırken, konut kirden (geçmişteki acı gerçeklerden) arındırılmış olur. Tam vaktidir lakin söyleyememiştir işte. Zira söylemek kararlılık gerektirir ve lakin terazinin bir kefesinin başkasına ağır basmasıyla gerçekleşebilir. Bence bayanın terazisi (sevgi/ kırgınlık, kızgınlık/ acıma, sahiplenme/ dışlama) istikrardadır şimdi.
Peki, nasıl bir adamdır Atalay? ‘Boyu posu yerinde, ince pürüzsüz cildinin çabucak altındaki o sert kıvrımları göz alıcı’ bir adamdır. Şiir öznesi, bu türlü tanım ettiğine nazaran, fizikî olarak hâlâ hayranlık duymaktadır Atalay’a. Lakin onun vefatını düşününce, “Yıkayacaklar seni çırılçıplak sefil! Öne geriye yana döne/ savuracaklar! Senin pek övündüğün, benim/ söylemeye utandığım şeylerin sağa sola/ çarpacak…” demekten kendini alamaz. Hatta Atalay’ın vefatı kanısı, bastırılmış bir ‘haz’zı açığa çıkartır. Gasilhanede yıkanırkenki imgesi, yıllardır içinde biriken acının, alamadığı intikamın, soramadığı hesabın simgesidir adeta. Onu o denli görmek ya da hayal etmekten diğer, yüreğini soğutacak bir şey kalmamıştır. Ha, bir de onu bekleyen cehennem vardır doğal. ‘Yanacak’ olmasını düşünmek de içini rahatlatır. Hem de tek başına değil, ona eşlik edecek o kızla birlikte yanacaktır Atalay. Cehennemin o kızgın alevleri içindeyken bile, ne yapıp edip yanında o kızın olduğunu fark edecektir. “Nasıl da fark edeceksin hayvan!” diye sorar bayan ve yanıtı kendisi verir. Yanıtı biliyordur zira yaşadığı hayat, ona bu bilgiyi öğretmiştir çoktan: “Koca göğüslerinden tanıyacaksın. Selin/ diyeceksin. Gel tatlım diye uzatacak elini./ Göğüslerin etkisinde o tarafa ilerleyeceksin./ Salaksın Atalay…”
Hikâyeler memnun bitmiyor Gül Abus Semerci’nin şiirlerinde. Lakin herkes mutsuz da değil. Farkında olmakla olmamak, kabullenmekle kendince bir neden uydurup görmezden gelmek ortasındaki şeyi çelişki, ikilem falan üzere kavramlarla tanımlayıp geçebiliriz. Fakat, bu sözcükler, hayatın iki ucunu ya da iki uçtaki hayatlar ortasındaki uçurumu söz etmekte yetersiz kalır. “Sanırsın beklediğimiz daima bir erkek /Sanırsın aşktan küf tuttuk” diyen bir bayan, fotoğraflara bakıp bakıp, esasen yakışıksızdı, diye avutabilir kendini; lakin bir diğeri, boğucu bir hissin sarmalında, “Ben o çekyatların ortasında boşuna ölmüyorum Aziz,” diye seslenebilir son bir gayretle. Biz ise, şiirleri okurken tüm bunları düşünüp hayatı tekrardan teraziye de koyabiliriz, okuduklarımızı başımızdan atmak için oturup kek yapabilir, spor yapabilir hatta ağlayabiliriz. Lakin tesirinden kurtulamayacağımız bir şey var: Hepimiz biliyoruz ki, “bu bahar çok meyyit yaptık”. Ve korkarım bundan sonraki baharlarda, daha çok meyyit yapacağız!