GazDay Güç Danışmanlık Genel Müdürü Mehmet Doğan, Avrupa’nın doğal gaz depolarının yüzde 80 doluluğa ulaştığını belirterek, “Avrupa, doğal gazda yüzde 15’lik bir tasarruf planı açıklamıştı. Yüzde 15 tasarrufa karşın şayet soğuk kış senaryosunu düşünürsek Avrupa’nın depolarındaki gaz ocak ayının sonlarına gerçek biter.” dedi.
Doğan, Avrupa güç piyasasında yaşanan gelişmelere ait AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, pandemiyle başlayan güç krizinin dönüm noktasının Ukrayna-Rusya Savaşı olduğunu söyledi.
Pandemi sonrasında piyasalarda büyük belirsizlik yaşandığına dikkati çeken Doğan, 2020’de Avrupa’da 1000 metreküp doğal gaz fiyatının 60-70 dolar düzeylerinde olduğunu anımsattı.
Doğan, kelam konusu periyotta Rusya’dan Avrupa’ya günlük 385 milyon metreküp doğal gaz akışı olduğunu söz ederek, “Rus gazı Polonya ve Ukrayna üzerinden, ayrıyeten Kuzey Akım-1 boru sınırı aracılığıyla Avrupa’ya geliyordu. 200 dolarlara ulaşan fiyat düzeyi çok önemsenmedi. Kar etmek isteyen tüccarlar da 70 dolardan alıp depoladıkları gazı, bu düzeylere yükselince satmaya başladılar.” diye konuştu.
“Kuzey Akım-1’den gelen gaz zati azalmıştı”
Rusya’nın tahminen bir “oyun planı” düşünerek kontrat ölçülerinin üstünde üretim yapmadığını, tahminen de talep kestirimleri kendisine ulaşmadığı için temkinli davrandığını anımsatan Doğan, şöyle devam etti:
“Avrupa’daki küçük alıcılar ve şirketler ‘Rusya nasıl olsa muhtaçlığımız olması durumunda bize gaz satar’ diye düşünüyorlardı. Bu iş bekledikleri üzere olmadı. 2008 küresel krizi öncesinde 500 dolarları görüp ‘ne kadar yüksek fiyat’ diyorduk fakat burada alıp başını gitmeye başladı. Bunu çözecek bir öge vardı. Kuzey Akım-2 hazır hale gelmişti. Fiyatlar yüksekti, gelecek piyasasından gaz alınabilirdi lakin Kuzey Akım-2 devreye girerse fiyatlar düşebilirdi. Kuzey Akım-2 maalesef açılmadı. 2022’nin başına bu formda geldik. Fiyatlar 1500 dolar düzeyine geldi.”
Doğan, Avrupa’da yaşanan güç krizinin Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla tırmandığını belirterek, “Burada birinci darbeyi Kuzey Akım-2’nin iptal edilmesiyle aslında Avrupa attı. Bu adım, güç denklemini savaşın içine sokan birinci darbeydi. Bu iptal nasıl çeviri edilir? Düşünün, Rusya olarak Batılı alıcılarla mutabakat yapmışsınız. Denizin altından bin kilometre boru döşeyip dünyalarca yatırım yapmışsınız. Apansızın karşı taraf ‘bunu iptal ettik, bu proje olmayacak’ diyor. Bu bence Rusya’da çok rahatsızlık yarattı.” değerlendirmesinde bulundu.
Kuzey Akım-2’nin iptalinin akabinde karşılıklı birçok olay yaşandığını anlatan Doğan, “Gaz akışını kesme atılımına kadar Avrupa’ya gelen gaz ölçüsü zati günlük 73 ila 76 milyon metreküp civarındaydı. Zati Kuzey Akım-1’den 160 milyon metreküp yerine günde 33 milyon metreküp gaz geliyordu. Yani bu son kapatma aslında ‘Ruslar gazı kesti’ üzere pahalandırılacak bir durum değil. Aslında gaz gelmiyordu.” diye konuştu.
Rusya gazı kademeli kestiği için Avrupa depolarını doldurabildi
Doğan, Avrupa’nın gaz talebinin bu kış günlük 1,6 ile 1,8 milyar metreküp ortasında değişeceğini varsayım ettiğini belirtti.
Avrupa’da kış döneminin Türkiye’den daha erken başladığına işaret eden Doğan, şunları kaydetti:
“Türkiye’de depolara kasım ayında da gaz atabiliriz. Pastırma yazı üzere durumlarda hava 20-25 derece olunca o sıcaklarda depoya gaz atabiliyoruz. Ekimde 18 derece oluyor ve büyük bir ısıtma gereksinimimiz olmuyor fakat Avrupa’da ekimde beşerler konutlarını ısıtmak için gaz kullanmaya, yani depolardan gaz çekilmeye başlanıyor. Münasebetiyle Avrupa’nın depoları doldurma mühleti eylül sonunda bitiyor. Şu etapta bakınca Avrupa depolarında tam olarak istenilen gayeye gelemedi ancak epey güzel bir oranda doldurdu. Bunun sebebi de Rusya’nın gazı bu sene kademeli olarak azaltmasıydı. Rusya, gazı ocakta ya da savaştan sonra çabucak kesseydi, Avrupa’nın bu düzeyleri görme talihi yoktu.”
Doğan, Rusya’nın gazı çabucak kesmediğini zira Avrupa’dan bu kadar sert reaksiyon beklemediğini belirterek, “Avrupa, doğal gazda yüzde 15’lik bir tasarruf planı açıklamıştı. Yüzde 15 kesintiye karşın şayet soğuk kış senaryosunu düşünürsek Avrupa’nın depolarındaki gaz ocak ayının sonlarına gerçek biter. O durumla karşılaşmamak için artık tüketimi yüzde 15’ten biraz daha azaltmaları gerekecektir ki, depolardaki gazı tüm kışa yetecek halde yönetimli kullansınlar. Tüm kurşunlarını birden atarsan şubat ve marta kurşunun kalmayacaktır.” diye konuştu.
Avrupa’da endüstride kesintiler yaşanabilir
Doğan, Avrupa’da fiyatların kendi haline bırakılmasının da bir ihtimal olduğunu belirterek, endüstride birtakım kesintilerin yaşanabileceğini fakat besin tedariki yapan kimi fabrikaların bundan muaf tutulabileceğini söyledi.
Söz konusu alanlarda kesintilerin yetmeyeceğine ve konutlara da yüksek fiyat uygulanacağını tabir eden Doğan, şöyle konuştu:
“Oradaki üst seviye bir yönetici ben bu fiyatları karşılayabilirim diyor lakin bunu ödeyemeyecekler olacak. Onlara hükümet biraz yardım edecek. Yeniden de yetmeyecek ve bir kısım insanın bilhassa çalışan kesitin Avrupa’nın güneyine kaçması düşünülüyor. AB ülkelerinden İtalya’nın güneyi, Malta, İspanya ve Portekiz olabilir. Buralara gerçek bir hareket bekleniyor fakat çalışan kesim için. Zira bunların sigortaları nedeniyle Avrupa’da kalma zorunlulukları var. Çalışmayan kesim ise daha ucuz ülkeleri seçecektir. Türkiye’nin yanı sıra Fas ve Tunus üzere Afrika ülkelerine hakikat bir göç olacaktır diye bir beklenti var. Olacak mı? Bunu şimdi bilmiyoruz fakat bu kışı Avrupa önemli bir hasarla atlatacak.”