Ankara-Brüksel çizgisinde on yıllardır en pürüzlü bahislerden olan Loizidou belgesi kapatıldı. Avrupa Konseyi, Türkiye‘ye karşı açılacak mülk davalarında Rumlara iç hukuk yolu olarak Kuzey Kıbrıs‘taki TMK’yı gösterdi. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, bugün Strasbourg’da açıkladığı bir kararla, Kıbrıslı Rumlar tarafından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) Ankara’ya karşı açılmış birinci mülkiyet davası olan Loizidou belgesinin kontrol sürecini sonlandırdığını duyurdu. Karara münasebet olarak, AİHM’nin Loizidou kararının uygulanmasına yönelik olarak alınan tedbirler gösterildi.
Karar geniş oy çoğunluğuyla alındı. AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan’la birlikte yalnızca 5 ülke karar aleyhinde oy kullandı. Avrupa Birliği ülkelerinin ezici çoğunluğu Loizidou evrakının kapatılması tarafında oy verdi. Avrupa Konseyi‘nin 46 üyesi bulunuyor.
Kararla birlikte, Kıbrıslı Rumların mülkiyet talepleri için 2005 yılında adanın kuzeyinde kurulmuş Taşınmaz Mal Komitesi’nin (TMK) “etkin iç hukuk yolu” olduğu bir defa daha tescil edilmiş oldu. TMK 2010 yılında AİHM tarafından faal iç hukuk yolu kabul edilmişti. Lakin Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan, AİHM kararına karşın, bir siyasi organ olan Bakanlar Komitesi önünde TMK’nın hukukî planda yasal olmadığını savunuyordu.
TMK’nın rolü
Karar, TMK’nın uygun formda vereceği tazminat ve takas kararlarının iade kararı kadar geçerli olacağını ortaya koyması bakımından kıymet taşıyor. TMK daha evvel Loizidou’nun dava konusu mülklerinin iadesinin mümkün olmadığını, lakin tazminat ve takas talebinde bulunabileceğini bildirmişti. Kıbrıslı Rumlar ve Atina’nın bugüne kadar reddettiği “iade yerine tazminat ve takas olabilir” formülü Bakanlar Komitesi tarafından bu hafta alınan kararla onaylanmış oldu. Karar bu bakımdan TMK’nın Kıbrıslı Rumların mülkiyet müracaatlarını resen inceleyebileceği ve karara bağlayabileceği manası da taşıyor.
Kararın emsal kişisel Rum mülkiyet müracaatları için örnek oluşturacağı belirtiliyor. Adanın kuzeyinde taşınmazları kalmış Kıbrıslı Rumların Ankara’ya karşı AİHM önünde mülkiyet davası açmadan evvel TMK’ya başvurmaları gerekiyor.
Karara tepkiler
Kıbrıs Cumhuriyeti, diplomatik teamülleri de çiğneyerek, karar şimdi Avrupa Kurulu tarafından yayımlanmadan resmi reaksiyon yayımladı. Kıbrıs Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan yazılı açıklamada karar, “hukuksal açıdan geçersiz, siyasal açıdan tartışmalı” olarak değerlendirildi. Titina Loizidou ise bir Rum radyosuna yaptığı açıklamada kararı, “siyasi kriterlerle alınan bir karar” olarak yorumladı.
Dünyada yalnızca Türkiye tarafından tanınan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan yazılı açıklamada ise “Bu karar, bir defa daha ülkemizin memleketler arası hukuka uygun bir mülkiyet rejimi tesis ettiğini göstermektedir. Kıbrıslı Rumların ülkemiz sonları içerisinde bulunan mülklerine ait taleplerinin adresinin TMK olduğu aşikardır” tabirleri kullanıldı. Davanın geçmişi
Titina Loizidou 1989 yılında Ankara’ya karşı yaptığı kişisel müracaat ile 1974 harekatından sonra Girne’de bulunan mülklerine el konulmasından ve mallarına ulaşamamasından şikayetçi oldu. Bu durumun Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin mülkiyet hakkıyla ilgili unsurunu ihlal ettiğini savundu ve tazminat talebinde bulundu. Davaya katılan ve savunma veren Ankara, “kendi yargı organları olan bağımsız devlet statüsündeki KKTC tarafından Kıbrıslı Rumların kuzeyde kalan mallarının kamulaştırıldığını” savundu. Bu nedenle Türkiye’yi sorumlu tutmanın olanaksız olduğunu ileri sürdü.
AİHM Ankara’nın tüm itirazlarını reddetti. Mahkeme davanın temeline ait olarak 1996’da açıkladığı birinci kararda, KKTC’nin milletlerarası toplulukta tanınmadığı ve gerçekleştirildiği ileri sürülen kamulaştırmanın tüzel kıymeti olmadığı sonucuna vardı. Mahkeme, taşınmazların mülkiyet hakkının KKTC’ye geçmediğine ve Loizidou’nun mülkiyet hakkının Türkiye tarafından ihlal edildiğine hükmetti. Mülküne ulaşamadığı için onları kullanması daima engellendiğinden ötürü da “devam eden bir hak ihlali” kelam konusu olduğunu karara bağladı.
AİHM davada tazminata ait kararını ise 1998 yılında açıkladı ve Ankara’nın Loizidou’ya yaklaşık 700 bin dolar maddi tazminat ödemesine hükmetti.
Ankara, “Loizidou davası” kararını 1998-2003 yılları ortasında “Kıbrıs’taki tahlil sürecini” münasebet göstererek yerine getirmeyi reddetti. Bu nedenle 700 bin dolarlık tazminata yıllık faiz işletilmeye başlandı. Lakin AKP hükümeti iktidara geldikten sonra, Avrupa Kurulu ve AB ile bağları düzeltme ismine tazminat, “bir defalığına olmak kaydıyla”, 2003 yılında ödendi. Faizle birlikte Strasbourg’da Titina Loizidou’ya 1 milyon dolarlık çek verildi. TMK 336 milyon sterlin ödedi
Benzer olaylarla karşılaşmamak için 2005 yılında adanın kuzeyinde Rumlar için TMK kuruldu. Bugüne kadar 7 bin 110 Kıbrıslı Rum TMK’ya müracaatta bulundu. Bu müracaatlardan bin 324’ü dostça tahlil yoluyla, 34’ü ise duruşma yoluyla sonuçlandı. Komite bugüne kadar başvuran Rumlara yaklaşık 336 milyon sterlin tazminat ödedi. Ayrıyeten 3 müracaat için iade, 2 müracaat için takas ve tazminat, 7 müracaat için de iade ve tazminat kararı verildi.